A Primeira Guerra Mundial no tránsito do século XIX ó século XX

Refundindo un traballo de Lucía Díaz e Elaine Monteagudo esta oresentación da Iª Guerra Mundial como bisagra entre dous mundos o do século XIX e o do XX

A Primeira Guerra Mundial  foi un conflicto clave para a comprensión da historia contemporánea. Por unha banda, nel conflúen unha serie de aspectos propios do século XIX. A modo de remate final a Gran Guerra recollía as evolucións do século XIX en ámbitos tan substanciais como:

·        o nacionalismo

·        a Revolución Industrial e

·        o Imperialismo.

Aspectos que fixeron dista Guerra un conflicto con rasgos totalmente peculiares. E, ao remate da mesma, o xiro que se experimenta na política mundial abre un periodo completamente diferente do anterior á guerra.

 Se partimos da análise das evolucións que conducen á Guerra, chámanos a atención, por unha banda, a crecente rivalidade entre nacionalismos. Atopámolos unificadores, que buscaban reunir  nacións, como no caso de Italia ou Alemaña, ou disgregadores que buscaban a separación de territorios-nacións  dos Estados nos que se atopaban, como no caso de Bélxica ou as nacionalidades no Imperio Austro-Hungaro. A rivalidade entre estes nacionalismos cada vez máis agresivos con proxectos expansionistas como o panxermanismo ou o paneslavismo ou proxectos revanchistas como o francés irá tensando a situación ata desembocar no estalido dun conflicto que foi un chamamento nacionalista á defensa das respectivas patrias ameazadas polo inimigo.

 Outro destes aspectos que prepara a guerra é o imperialismo, que expandiu os imperios europeos por todo o planeta, cos correspondentes enfrontamentos  entre eles por colonizar algúns territorios. Unha parte da explicación da Guerra é a rivalidade colonial que se incrementa dende a Conferencia de Berlín e, sobre todo, dende a nova política do Keiser alemán, a “Weltpolitik”.

 Por último, o derradeiro aspecto é a situación social e económica derivada da Segunda Revolución Industrial que extendeu o modelo industrial a escala planetaria  estimulando así un aumento da rivalidade económica entre as grandes potencias industriais.

Estes dous últimos factores, a  II Revolución Industrial e o incremento da expansión imperialista, fixo que a rivalidade entre as grandes potencias fose cada vez maior. Por unha banda os obxectivos colonizadores chocaban uns con outros producindo enfrontamentos, e pola outra, o proteccionismo comercial reducía o mercado que era cada vez máis cativo e as industrias loitaban para poder manter o seu mercado fronte ás produccións doutras potencias industriais.

O resultado desta conflictividade crecente,  nacionalista, colonial e económica desencadeará a I Guerra Mundial. Unha guerra que, en consecuencia, estalará cun contido nacionalista moi importante; será a primeira guerra auténticamente industrial da historia e na que aos escenarios bélicos coloniais  engadiranse aos europeos e, ademáis,  ao remate do conflicto producirase unha redistribución das colonias dos paises derrotados.

 O mundo, logo da  Primeira Guerra Mundial, non podía ser igual.

A Guerra provocou no territorio europeo unha grande crise económica derivada dos gastos de manutención e militares da guerra, e unha decadencia de Europa unida a unha dependencia de Estados Unidos,  o que derivará, nos anos 30, nunha Gran Depresión, a máis grave, ata daquela, vivida polo capitalismo industrial.

Ademais, o impacto político do conflicto nos paises  belixerantes provocará unha crise nos modelos liberais que loitaban por achegarse a modelos democráticos, iso propiciará tamén nos anos 30 o xurdemento dos totalitarismos, tanto de dereitas como de esquerdas.

Como remate, o impacto moral, ante a visión da dureza do conflicto, provocou unha crise na mentalidade das sociedades europeas. Empezouse a cuestionar o modelo racionalista e optimista de orixe ilustrada e liberal e a crenza na superioridade moral da civilización europea . Crise ista  completada cunha perda crecente  do protagonismo mundial de Europa fronte a novas potencias extraeuropeas,  especialmente Estados Unidos.